De onvoorspelbaarheid van de natuur biedt unieke kansen met natuurfotograaf Bob Luijks

Summary
In deze aflevering van de Beeldpraat Podcast is mijn gast professioneel natuurfotograaf Bob Luijks. We verkennen zijn passie voor de natuurfotografie, de technieken die hij gebruikt en de uitdagingen die hij tegenkomt in het veld. Bob deelt zijn inzichten over het belang van kennis van het landschap en hoe om te gaan met de onvoorspelbaarheid van de natuur. Ook met grijs weer en mist gaat Bob met zijn camera de natuur in. We hebben het verder over zijn workflow en de voorbereiding van fotoreizen, zijn voorkeuren voor fotografie locaties, de beste momenten om te fotograferen en het belang van compositie en balans in zijn werk. Maar we gaan ook in op het gebruik van lijnen in landschappen, het belang van geduld en de essentie van het onderwerp. Daarnaast bespreken we de toekomst van natuurfotografie in het licht van technologische ontwikkelingen zoals Ai en de impact daarvan op de fotografie. Bob kijkt ook vooruit naar wat komend jaar er nog voor mooie nieuwe uitdagingen op stapel staan. Laat je verrassen en luister naar deze podcast bomvol met creatieve inspiratie. Wil je na het luisteren van deze Beeldpraat podcast nog meer weten ?! Klik dan op onderstaande links.

Bob Luijks : https://natuurportret.nl

Natuurfotografie (aanrader!!):

Het complete handboek Natuurfotografie

Fotoreizen Nordic Vision

PiXLife Nature Xperience

Pixacademy

Fujifilm Nederland 

STARLINGREIZEN

Chapters

• 0:00 Introductie van de Natuurfotografie
• 3:14 De Passie voor Natuur en Fotografie
• 6:08 De techniek achter de camera
• 8:46 Filters en hun toepassingen
• 12:09 Het belang van een goed statief
• 14:59 Instellingen voor natuurfotografie
• 18:07 Omgaan met onvoorspelbaarheid in de natuur
• 20:58 Positieve kanten van grijs weer
• 22:44 Drone fotografie en perspectief
• 25:20 Workflow en nabewerking
• 27:36 Afdrukken en presentatie van werk
• 30:31 Compositie en fotografie stijlen
• 33:04 Voorbereiding van fotoreizen
• 36:35 Voorkeuren voor fotografie locaties
• 37:29 Beste momenten om te fotograferen
• 39:24 Fotografie planning en voorbereiding
• 41:52 Compositie en balans in natuurfotografie
• 42:38 De kunst van landschapsfotografie
• 45:19 Zelfontwikkeling als fotograaf
• 48:44 Tips voor beginnende natuurfotografen
• 53:24 De toekomst van natuurfotografie en Ai
• 1:00:43 Toekomstige projecten en emigratie naar Zweden

Transcript

Lia Van Beest (00:02)
Welkom bij weer een nieuwe aflevering van de Beeldpraat Podcast. Vandaag is mijn gast, professioneel natuurfotograaf Bob Luijks. Met een jarenlange ervaring en talloze publicaties op zijn naam weet hij als geen ander hoe je de schoonheid van de natuur in beeld brengt. In deze aflevering duiken wij in zijn verhaal, ontdekken we de geheimen achter de foto's en leren we hoe hij de natuur gebruikt als zijn canvas. Nou, Bob...

Super leuk dat je er bent, welkom en dat je mijn uitnodiging hebt aangenomen.

Bob (00:35)
Ja, dankjewel. En jij bedankt voor de uitnodiging uiteraard

Lia Van Beest (00:38)
Ja, graag gedaan. Dan gaan we het eens even hebben over natuurfotografie. Hoe is eigenlijk die passie ontstaan en heeft je achtergrond als landschapsarchitect daar nog invloed op gehad?

Bob (00:51)
Ik ben inderdaad opgeleid als landschaparchitect. Maar de passie voor de natuur gaat al veel verder terug. Ik kreeg van mijn moeder altijd horen dat ik als kind alleen maar stil was als ik buiten stond in de kinderwagen De eerste woordjes die ik kon spreken hadden ook te maken met de natuur. Dus het heeft er altijd een beetje ingezeten. Vanuit de liefde voor de natuur en de kennis, rondwandelen en willen zien wat er allemaal te ontdekken valt.

Op een gegeven moment gaat er een camera mee om je waarnemingen te registreren. Eerst recht door recht aan. Maar ga dan weg, fotografie, hoef ik jou niet uit te leggen. Dat een soort virus en dat neemt steeds meer bezit van je. En uiteindelijk is er dan geen recht meer terug en is fotografie een vast onderdeel geworden voor mijn leven. Dus de liefde voor de natuur was er eerst. Toen komt de fotografie daar eigenlijk bij. Maar bij de cursus, de studie landschaparchitectuur...

Hij heeft natuurlijk ook heel veel gegaan over de landschapshistorie. Hoe zit ons landschap in elkaar? Wat is de factor van de mens? Maar ook bodem, water, ruimtelijke ordening daarin. En dat maakt wel dat je op een andere manier naar een landschap kijkt, de manier wanneer je die kennis niet hebt. Dus dat helpt wel degelijk. Een paar hele simpele voorbeelden. Ik kom oorspronkelijk uit het West-Brabantse Rosendaal. Daar heb je het landgoed Visdunk. En landgoed Visdunk is eigenlijk een...

kleinschalig landschap dat uit rechthoekige percelen bestaat, van elkaar gescheiden door lagen. Als kind gingen we daar vaak fietsen en dan was het heel vervelend om daar te fietsen want die wegen waren kilometerslang, kaarsrecht en je zag al van verre waar je heen ging fietsen. Maar met de kennis van een landschaparchitect is het een fascinerend landschap want het is een landschap dat al middel 100 jaar eigenlijk niet veranderd is. Het een open geschiedenisboek en is dan eens een hele interessante plek. Een leuk ander voorbeeldje hier bij mij, ik nu in Limburg.

National Park de Meinweg, daar je hele mooie eiken staan. Als je daar aan voorbij loopt dan denk je gewoon het is een eik of een groepje eiken. Juist die groepjes eiken zijn ontstaan omdat er in de loop der eeuwen steeds hout is weggehaald om brandhout te dienen of bouwmateriaal of dat er schapen eraan lopen te knabbelen. Naar gaande weg is zo'n eik vanuit de wortels steeds verder naar buiten toe gaan uitstoelen. Dus wat er nu uitziet als een groepje eiken is in feite één

hele oude eik van eeuwen oud. Maar dat weet je niet, dat zie je niet als je dat niet weet. Dus dat soort leuke dingen, die hebben ongetwijfeld geholpen.

Lia Van Beest (03:24)
Ja, dus eigenlijk zeg je dat een natuurfotograaf ook eigenlijk een beetje zich in het landschap moet gaan verdiepen. Het ontstaan en dat soort dingen. Dan leer je dus op een andere manier kijken naar wat je ziet.

Bob (03:38)
Het helpt in ieder enorm. Wat je in de laatste jaren heel erg veel ziet is dat het om het perfecte plaatje gaat. Een bepaalde plant of dier of landschap kan er zo mooi mogelijk op staan. Maar de kennis ontbreekt vrijwel volledig van het onderwerp. Dat ga je uiteindelijk ook wel terugzien. Dan zit er geen diepere laag in de foto, dan is de foto alleen mooi. Dan is ook altijd de foto alleen maar het perfecte plaatje.

Het laat niks zien over de leefwijze van een die, het laat niks zien over het gedrag, het is alleen maar onder het mooiste licht, de perfecte camera instelling. Ja, er is natuurlijk zoveel meer. Ieder onderwerp heeft een verhaal.

Lia Van Beest (04:17)
Ja, dan komen we

later in de podcast, dan komen we ik nog wel even op terug. jouw foto's zien er altijd uit als... Nou ja, dan komen we dus op terug. Ja, maar wat zijn dan jouw favoriete natuuronderwerpen om te fotograferen en waarom?

Bob (04:34)
Ja, dat wisselt wel een beetje. Ik noem mezelf altijd een beetje een alleseter. Wat ik onderweg tegenkom, dat kan me raken en dat wil ik dan ook fotograferen. Lichte voorkeur heb ik voor landschappen. Dat zal met een historie als landschaparchitect te maken hebben en het kunnen lezen van landschappen. Als ik gewoon in een museum rondloop zijn de landschapsschilderijen ook het eerste die mij aanspreken. Maar zoals gezegd ben ik een alleseter. Maar er is wel één hele belangrijke gemene deler en dat is sfeer

Een onderwerp maakt mij niet zo heel veel uit als het mijn sfeer heeft. Door mooie lichtomstandigheden, omdat ik er fotograaf is iets leuks mee kan. Iedereen roept altijd, je zit daar in Limburg, je hebt de meeste zeldzame aan mijn soorten bij om de hoek zitten en wat een mazzel. Maar als de sfeer niet goed is, wil ik er niet eens een foto van maken. Ik maak veel liever een foto van een paardenbloem, wijze van spreken, om nog hele leuke omstandigheden, dat ik er echt iets van mezelf in kan leggen.

dan wanneer ik stuit op een hele zeldzame orchidee en ik die moet fotograferen bij eh... Kneiterhart middaglicht en die foto nooit wordt zoals ik hem zou willen hebben.

Lia Van Beest (05:39)
Nee, dat is ook zo. Want als ik naar de foto's van jou kijk, dan zit er ook gevoel in. En dat perfecte plaatje wat je dan noemt, is meestal nog niet eens een seconde. denk je van nou ja, oké, daar zijn er velen van. En die van jou, die onderscheiden zich aanmerkelijk van de grijze massa, zou ik maar zeggen. Maar om al dat mooiste te fotograferen, daar heb je natuurlijk een camera voor nodig en lensen.

Wat gebruik je en hoe ben je dan op dat type camera gekomen?

Bob (06:15)
Ik werk met twee camerasystemen parallel aan elkaar. Die vullen aan elkaar, waar mij ook het recht perfect aan. De eerste is de Fujifilm GFX 100S, dat is een middenformaat camera. Die gebruik ik vooral mijn langzame fotografie, slow photography. Daar waar het gaat om beeldkwaliteit, detail, voor mijn landschappen, de details. Daar gebruik ik die camera. Daarnaast gebruik ik twee camera's uit het X-System.

het compacte systeem van Fujifilm, de X-H2S en de X-T5. Die gebruik ik vooral als ik veel onderweg ben, dus als ik kilometers moet maken, als ik op reis ga dan wil ik gewoon zo licht mogelijk bepakt zijn. Dan zijn die camera's ideaal. is stukje kleiner dan een full frame camera, de lensen zijn ook kleiner. Als je een hele set mee hebt aan alle lensen die je kunt bedenken dan zit je ongeveer aan de 10 kilo. Dat is een verademing.

En dat is ook de camera range die ik gebruik voor wildlife en vogels. Dat die gewoon bereik nodig aan snelheid. En zijn die camera's toch net weer even wat beter in dan de middenformaat camera's. Dus zo vult het elkaar mooi aan.

Lia Van Beest (07:25)
Ja,

en voor die middenformaat, ik heb hem toevallig zelf ook, welke lensen gebruik je daar, de groothoeklensen vooral of heb je primes, gebruik je prime lensen?

Bob (07:39)
Ik vind zoomlenzen altijd wel prettig, dan je toch net wat vrijer in je compositiekeuze. Het begint met de 20-35 en dat loopt dan op tot aan de 100-200 en alles wat er tussenin zit. heb eigenlijk die hele range die kan ik overbruggen. Dat geldt eigenlijk ook voor het andere systeem, maar dan begin ik ook met de groothoek tot met de 600mm. Dus ook daarmee kan ik eigenlijk met een volledige set steeds op pad, zodat ik ook niet bang hoef te zijn dat ik iets mis.

Eigenlijk het complete bereik van macro, groothoek voor de landschappen tot met tele voor de beestjes verder weg heb ik dan bij me.

Lia Van Beest (08:13)
Ja, en gebruik je ook standaard filters of...

Bob (08:17)
Bij de landschapsfotografie, ik zeg altijd bij de knipoog, een polarisatie filter zit er bij een camera vastgeroest, die komt er eigenlijk nooit vanaf. Heel veel mensen gebruiken een polarisatie filter voor de lucht blauwer te krijgen. En dat is een hele mooie toepassing, alleen er is zoveel meer waar een polarisatie filter ook effect op heeft. Alles reflecteert licht, de blaadjes op de bodem, de bladeren aan de struiken, het natte bodem na een regenbui.

natte stenen, nu moet dat maar maar op, alles heeft wel iets van een glimmertje. Met een polarisatie filter draai je dat weg en dan hou je veel intensere kleuren over. Plus, omdat je die glimmertjes wegdraait, krijg je veel minder contrast, dus het wordt ook een veel rustiger beeld. En in de landschapfotografie, als ik dan echt op pad ben en de contrasten zijn te groot, dan wil ik er nogal eens een grijsverloopfilter overheen gooien om het contrast wat minder te maken, zodat ik in ieder geval met één foto genoeg heb of

in de nabewerking kan beschikken over een uitgangsbestand dat al net even wat beter in elkaar zit.

Lia Van Beest (09:20)
en gebruik je dan die filters die je zo tegenwoordig stapelt als magneten of via een adapter waar je dus van die slices... begrijp je wat ik bedoel?

Bob (09:31)
Ja, dat is

het Benro filtersysteem in een houder inderdaad. De polarisatie filter klik je rechtstreeks op een magneet als het ware dicht op de lens. Die kun je dan mooi met een ringetje los bedienen. En de overige filters, of het dan een grijs verloopfilter is of een grijsfilter, die gaan in speciale frames. En die frames stop je dan in de houder.

Dat heeft als voordeel dat je je filters kunt vasthouden aan die frames, dus je krijgt geen vingervlekken op je filters. En er is ook een stukje bescherming daardoor. Je kunt snel wisselen waar het nodig is. Zo wat dat betreft dure ben ik wel een redelijk traditioneel ingestelde fotograaf die het ook leuk vindt om met dat soort dingen gewoon lekker te lopen prutsen in het veld. De nabewerking kan steeds meer, maar lekker bezig zijn in het veld op een ambachtelijke wijze. Dat vind ik prettig.

Lia Van Beest (10:12)
Ja, dat kan... Ja.

En dat slow photography daar gebruik je altijd een statief voor of hangt er vanaf...

Bob (10:26)
Ik

pretendeer altijd van wel, ik probeer dat zoveel mogelijk te gebruiken. Enerzijds is omdat je de baas bent over je camera-instellingen. Je kunt gewoon op ISO 100 werken en met de diafragma 16 doorgaan en sluitertijd van 0,3 seconden of zo. Dat is allemaal geen probleem. Maar er is nog een tweede reden die veel belangrijker is, vind ik persoonlijk, om in een statief te werken. En dat is dat je wordt gedwongen om veel beter te kijken.

Want als een statief niet op de goede plek staat, niet op de goede plek bedoel ik dan net een decimeter te ver naar links of te hoog of te laag, dan kost het moeite om dat aan te passen. Je statiefpoten moeten weer even uitgeschoven worden, je bent aan het hannessen bij die frustratie is je uiteindelijk veel rustiger en veel beter kijken. Waar ga je dat ding nu neerzetten? Ziet de compositie er op zijn best uit? Pas zodra je dat eigenlijk goed voor ogen hebt, zet je dat statief neer en maak je die foto.

Ik zou dat iedereen willen aanmoeden, omdat zeker gebruikt...

Lia Van Beest (11:22)
En dan heb je op dat statief een balhoofd en dat is vaak de sluitpost bij heel veel mensen. Weet je, ik heb een goed statief, nou de camera moet er ergens op vast zitten. Nou, hoppetee 50 euro, balhoofd. Maar zo werkt dat niet, denk ik.

Bob (11:39)
Nee, kijk, maar dat is met alles zo. De camera's en de lenzen die mogen een fortuin kosten. gaat er vanuit de verkoop in de winkel een heel goed UV-bescherminglaasje voor van een paar tientjes. Dan haal je de hele kwaliteit van je lens onderuit. Dat is met statieven en balhoofden natuurlijk ook. Als jij een flinke lens hebt en je zou die op een heel klein schamel statiefje neerzetten met een balhoofd dat het eigenlijk niet kan hebben. Dat is gewoon zonde. Daarmee doe je je hele apparatuur er niet.

Je moet eigenlijk altijd minimaal, drie maal het gewicht van je zwaarste camera lens combinatie, het moet je statief en ook je kop kunnen dragen. En ik ben een hele luie fotograaf wat dat betreft. Ik ga niet, als ik aan het fotograferen ben, ik heb een foto gemaakt, ook haal de camera weer van mijn statief af en stop hem in mijn tas en ik loop verder. Nee, die camera laat ik op mijn statief zitten en dan sjouw ik hem in...

uit de hand gewoon overal mee naartoe. Dat moet ook stabiel zijn. Die camera moet op die statiefkop blijven zitten. Die statiefkop moet niet gaan lopen doorzakken op het moment dat ik aan het wandelen ben. Want dan breng ik mijn camera in gevaar. Het moet gewoon super stevig zijn. Het statief, ook de kop, vast is vast. Je moet daarmee kunnen wandelen. Dat geeft mij gewoon een heel gerust gevoel. Het is natuurlijk waanzin als jij met een grote lens op het statief bezig bent. En die pootjes zijn 6 mm dik. Het minste of geringste dat je ertegen aanstoot.

Het minste dat er kan gebeuren is dat je een hele flinke trilling in de camera krijgt, in het systeem krijgt. Het ergste wat er kan gebeuren is dat er iets afbreekt of het statief omvalt. En dat wil je natuurlijk niet hebben.

Lia Van Beest (13:13)
Wat werk je dan met een Quick Release of een Arca Swiss plaat?

Bob (13:19)
Achterswiss, dat is gewoon een heel makkelijk systeem. Dat is vrij universeel, bijna alle merken voeren dat tegenwoordig. Sterker nog, de telelens hebben vaak al standaard een voetje waar die Arca Swiss Compatible is, waardoor je geen koppelplaatje meer nodig hebt. Dat je die grote lens meteen op je statief kunt zetten. Dat werkt heel snel en heel prettig.

Lia Van Beest (13:36)
Ja,

want als je de camera dus op het statief hebt staan, dan heb je hem dus van de stabilisatie af.

Bob (13:44)
Ja,

strikt genomen camera's worden ook steeds slimmer en kunnen detecteren dat een camera of een lens aan een statief bevestigd is. goed, ook hiervoor geldt better safe than sorry. Zet hem uit. Dan weet je zeker dat er niks gaat lopen trillen. En wil je het zeker weten, dan moet je de camera eigenlijk gewoon eens op statief zetten. Maar de knop van de horizontale as, dat is rondkampdraaien, gewoon los laten zitten. De ontspanknop even half ingedrukt houden, dan kijken wat er met de camera gebeurt.

En als de stabilisator dan nog werkt, dan kun je zien dat die camera begint eigenlijk rond zijn as te draaien. Dan weet je dat het niet goed is.

Lia Van Beest (14:19)
Nee, oké. Dat is ook weer een tip. Nou, wilde net vragen heb je nog verder nog tips of instellingen voor natuurfotografie?

Bob (14:29)
Ja, dat is natuurlijk een hele brede vraag, want natuurfotografie is de meest... uiteenlopende discipline die er is. Ga je voor een landschap, voor een macrobeeld, voor een vogel... ...allemaal verschillende instellingen die daarbij horen. Even een paar voorbeelden. In de landschapsfotografie wil je dat alles van voor tot achter scherp is. Traditionele foto's, voorgrondje scherp, middendeel en een boom in de achtergrond... allemaal mooi scherp. Daar hoort een hogere diafragmawaarde bij. Met een diafragmawaarde bepaal je de scherpe dieptes.

hoe hoger het getal, hoe groter de scherptediepte Dus een diafragmawaarde van 11 of 16, dat is niet ongewoon in de landschapsfotografie. Ga je daarentegen bezig met vogels of macro, dan wil je juist een zo zacht mogelijke achtergrond hebben dat er helemaal niks afleidt. Dan kan daar een veel lagere diafragmawaarde waarde bij worden, een 2.8 of een 4. In basis gebruik je zo'n laag mogelijke ISO, dat geeft van de beste beeldkwaliteit, zoals de omstandigheden in het toelaten in het landschap.

Dan gebruik ik het liefst ISO 100, ISO 200. Vandaag waait het hard. Dan kan het ook in een landschapsfotografie wenselijk zijn om bijvoorbeeld naar ISO 800 uit te wijken. Je wilt niet dat er ergens een tak of zo nog in beeld beweegt. Maar ISO 800 is dan meer een standaard instelling. Als je met vliegende vogels of rennende dieren bezig gaat. Dieren zijn in beweging, dat moet je compenseren. En dan wil je het liefst lekker kort zitten in je sluitertijd. Vliegende vogels.

ga voor 1-2 duizendste seconden. Dat is heel kort. En als je dan dag dat de zon niet schijnt, dan zul je vrij snel op wat hogere ISO-waardes uitkomen.

Lia Van Beest (16:10)
Ja, en gebruik jij dan bijvoorbeeld bij vogelfotografie de back button focus, zoals ze dat mooi noemen.

Bob (16:17)
Altijd, ook in de landschapsfotografie. Voor de mensen die dat niet kennen, je stelt ons scherp met je duim, met een knopje op de achterkant van je camera. Vaak staat er a of on of iets dergelijks bij, dus raadpleeg even je handleiding. En met je wijsvinger doe je dan alleen nog maar de lichtmeting. En het afdrukken uiteraard zelf, maar niet meer het scherpstellen. Het grote voordeel daarvan is dat je, als je een vogel hebt die tussen de takken en dergelijke zit,

Lia Van Beest (16:19)
Ook.

Bob (16:46)
Dan ben je al blij dat hij een keer scherp gesteld heeft en steeds weer loopt te hunten op allerlei takken en dergelijke. Zolang die vogel niet verandert van positie, jij niet verandert van positie, één keer een opname scherp, je haalt je duim van de scherpstelknop af en je kunt eindeloos blijven fotograferen. Je hoeft niet opnieuw scherp te stellen met als risico dat daar dus weer een fouten scherpstelling bij zit. Dat is ook de reden dat ik het het landschap gebruik. Ik stel scherp en ik ben iets vrijer in mijn compositie daarna. Ik hoef niet eindeloos te blijven scherpstellen.

doe eigenlijk alles met back button focus knop. Het is alleen wel even uitkijken als je de camera aan iemand uitleent die dat niet gewend is want die denkt dat de camera stuk is. Want hij stelt niet bij scherp met de traditionele knop. Dus dat is dan natuurlijk het leuke daarvan.

Lia Van Beest (17:26)
Ja, ja.

Ja,

maar ik vind het een... Ik gebruik het ook altijd.

Bob (17:37)
Nou, is

zo'n dingetje als je dat even een half uurtje aan het proberen bent, dan denk je, nee, het irriteert en het werkt niet lekker. Geef het een dag. Na een dag ben je verkocht en wil je echt niet anders meer. Het werkt zo ontzettend prettig dat die camera gewoon veel meer in control is. Je hebt scherp gesteld en ook al ben je dan, normaal gesproken is dat het. En dan maak je die foto. En nu denk je, nou, die compositie kan nog iets beter. Dus je hebt al scherp gesteld. kunt die compositie, je kunt die vogel of dat bloemetje. Je kunt dat toch een...

en op een andere plek in je foto zetten zonder weer opnieuw te hoeven gaan scherpstellen. Dus het werkt heel intuïtief. kunt veel meer uitproberen binnen een heel kort tijdsbestek

Lia Van Beest (18:15)
En waarom doen de fabrikanten het niet standaard?

Bob (18:20)
Ja kijk alles is opgericht op gemak natuurlijk, alles onder één knop. Mensen hoeven niet na te denken. Traditioneel, met de automatische voorkeuzestand, met één vinger op een knop, stelt scherp, meet het licht en drukt af. Ja dat is wat gemak dient een mens. Ja vind het best een interessante gedachte hoor. Een camera uit het topsegment haal het uit elkaar. Laat je bediening gewoon standaard op die manier los en draai het om, wil je het combineren.

Lia Van Beest (18:36)
merendeel. Ja, ja.

Bob (18:50)
biedt hij optie maar zet hem standaard inderdaad op back button focus. Ik vind het fantastisch werken.

Lia Van Beest (18:54)
Ja,

zeker weten. Heb je ook weleens technische uitdagingen als je bijvoorbeeld het weer verandert, de locatie waar je naartoe moet om te fotograferen, is ingewikkeld. Hoe vlieg je dat aan?

Bob (19:13)
Kijk, het mooie van de natuurfotografie en het lastige daarvan is de onvoorspelbaarheid. Het is geen studio waarbij je een flitser op een bepaalde sterkte instelt en je kunt eindeloos focus maken met hetzelfde licht. Als ik nu naar buiten kijk, het begint donker te worden, net als in de zon nog. Op één minuut tijd ga je van licht naar donker. Misschien gaat het zometeen gewoon regenen. Ja, dat maakt het uitdagend, maar dat maakt het juist ook leuk. Ik hou van die variatie. Misschien is dat toch wel het drijfjeer achter de natuurfotografie.

het onvoorspelbare. Geen moment is hetzelfde. Het weer, het onderwerp, de seizoenen, het moment van de dag. Je moet je er naar aanpassen. Dat is eigenlijk de belangrijkste tip die ik mensen altijd meegeef. Als je je gaat lopen frustreren over het weer, dan komt het niet goed. Dan pas je erop aan. Maak gebruik van het moment dat bewolkt is om zachte details te fotograferen, macrofoto's te maken, hele witte vogels bijvoorbeeld. Als het zonnetje schijnt, maak dan gebruik van het contrast.

Denk in zwart-wit, denk aan mooie schaduwlijnen, een drie-dimensionaal effect. Regen, alles is nat, druppeltjes, plassenwater. De mogelijkheden zijn eindeloos. Je moet ze alleen wel willen zien. Mijn guilty pleasure, ultieme omstandigheden zijn een mooie ochtend, een opkomend zonnetje en een beetje mist boven de velden. Flinke sneeuw buiten, dat vind ik ook prettig.

Maar de realiteit is, zeker de afgelopen tijd hebben we dat ook gemerkt, ja, aantal van dat soort momenten kun je op één hand tellen. Dan kun je op alle andere dagen binnen blijven zitten. Of je draait het om en je denkt, ja, ik ga er gewoon de beste van maken en ik zie wel waar het schip strand . Er zijn zoveel mogelijkheden, zoveel onderwerpen, altijd.

Lia Van Beest (20:58)
Ja, maar nu hadden we de laatste tijd heel veel grijs weer, mistig en dat soort dingen. Zie jij dan toch nog mogelijkheden om daar wat positiefs uit te halen?

Bob (21:08)
Ja, altijd positief blijven. Ja kijk, ik zeg, Nederland is een heel vol land in alle opzichten. En dat bedoel ik niet alleen maar met menselijke rommel, maar gewoon het is best vol. Je hebt bossen, mist ruimt enorm op. alles wat stort, normaal gesproken in een achtergrond, is weg. Dus je kunt ineens een...

Solitaire boom die normaal gesproken wordt gehinderd door nog wat boom in achtergrond. ineens is die solitaire boom echt solitaire, teken de blanke canvas Super. Een egaal-grijze dag is perfect voor high-key. Je krijgt bijna een wit tekenvel gepresenteerd waarop helemaal geen details meer zitten. Dus een vogel, een boom of alles wat tegen die grijzigheid aftekent. Dat is bijna een soort tekenvel dat je voorgeschoteld krijgt.

Die hele rustige dagen is het water compleet rimpeloos. Je krijgt perfecte spiegelingen. Ook ideaal om mee aan de slag te gaan. Dus dat grijze weer is prachtig. Alleen, je moet er wel, daar heb je het weer, je moet je er dus op aanpassen. Een heel groot, open landschap is misschien niet de beste keus, maar een landschap waar normaal gesproken vrij veel gebeurt, waar misschien wat rommeling is, is onder dichte mist.

op zo'n mooist, die achtergrond verdwijnt, elementen komen los, je krijgt een groot gevoel voor diepte. Bij mist ben ik daarom het liefde in een bos. Normaal gesproken is een bos fotograferen een hele delicate puzzel, maar met mist maakt het allemaal veel gemakkelijker.

Lia Van Beest (22:44)
Ja precies. Maar ik keek ook nog even op je website en dan zag ik ook, waren dat nou drone foto's? Doe je ook drone fotografie?

Bob (22:53)
Ik

heb ook een drone. Als mensen kunnen we nog steeds niet vliegen. Afwijkende perspectieven doen het altijd goed. We hebben hier geen bergen. Die kleine molshopen in Zuid-Limburg, dat schiet toch niet echt op. Een drone geeft gewoon een heel verrassend beeld. Dat hoeft niet eens heel hoog te zijn. Soms is net iets hoger dan een huis al verfrissend. Ik gebruik het met name om een voor tweeledig doel, om grote landschappelijke structuren mooi in beeld te kunnen brengen.

beek die slingert, dat zie je vanaf de grond bijna niet. Maar vanaf hoogte zie je hoe mooi dat dat helemaal door een landschap heen kronkelt Of gewoon wat abstractere registratie, dus ik fotografeer recht naar beneden. je dat ruimdelijke gevoel kwijt en krijg je alleen maar lijnen en vlakken. En dan is die menselijke hand aan ons Nederlandse landschap zo interressant Want al die rechte lijnen bieden heel veel mogelijkheden voor die grafische luchtfoto.

Lia Van Beest (23:49)
Ja, en hoe hoog, ja we mogen 120 meter, maar goed dat hoeven we niet altijd te doen. Hoe hoog vlieg je dan om dat grafische of dat abstracte te krijgen?

Bob (24:00)
Ja, meestal tussen 50 en 100 meter. Veel hoger dan 100 meter mag je ook gewoon niet. Dat is regelgeving, daar je gewoon aan houden. het wat lager dan 50 meter. Dan zijn de meningen beetje over verdeeld. Maar onder de 50 meter is een drone best hoorbaar. Dan kun je in theorie vogels of andere dieren verstoren. Boven de 50 meter is het geluid eigenlijk weg. Met de moderne generatie drones hoor je ze eigenlijk niet meer. Dus dan is de verstoring voor de natuur ook bijna verwaarloosbaar

Dus als het gaat om de combinatie van mooi beelden kunnen maken met een zo min mogelijk verstoring van de natuur en zo'n vlieghoogte tussen 50 en 100 meter, eigenlijk ideaal.

Lia Van Beest (24:42)
Ja, ben je wel eens aangevallen door een vogel? Je drone dan bedoel ik?

Bob (24:46)
Nee, niet echt aangevallen, maar je ziet wel dat sommige vogels even polshoogte komen. Dan vliegt er ineens een buizerd in een cirkel om je drone heen.

Lia Van Beest (24:56)
Ik heb wel paar meeuwen gehad die de drone gingen aanvallen. Ik dus acuut van die reflectiedingen erop geplakt.

Bob (25:05)
Ja, meeuwen

er zijn heel fel. Zeker als ze echt in een hele kolonie in een broedseizoen bij elkaar zitten. als er een potentiële vijand is, dan vliegen ze allemaal tegelijkertijd op om de vijand te verjagen. Dat is dus ook niet het beste idee om dan met een drone weer binnen te gaan.

Lia Van Beest (25:14)
Ja.

En nou kom je met al die prachtige beelden thuis en hoe is je workflow dan in de nabewerking?

Bob (25:29)
Ja, dat is natuurlijk het drama. Dat is zoveel. Ik ben niet iemand die eindeloos blijft rond schieten. Op een goede dag, een goede ochtend, als je er een paar honderd beelden thuis komt, dan is dat het wel. Dat is natuurlijk de luxe die je dan hebt om het gewoon rustig aan te doen en het maximale uit een foto te willen halen. Anders dan wanneer je op de burst stand met 30 frames per seconde een uur lang vliegende vogels aan een plas staat te fotograferen.

Maar die gaan uiteraard, zodra ik thuis kom, wordt er meteen een backup gedraaid. Alles gaat in Lightroom in. Alles in aparte mapjes, dus ook zonder Lightroom dat ik niet wel weet waar het ongeveer gemaakt is. Ik rubriceer alles op gebied. Omdat ik gewoon een alles-eter ben, dus dan wil ik alles van een bepaald gebied aan elkaar staan. Mocht de tijd er wel zijn, dan ga ik even heel snel in Lightroom erheen om al...

rotte appels er zo even uit te gooien en eventueel wat basis keywords mee te geven. De naam van het gebied, het seizoen, even grof wat erop staat. Zodat je ook de keywords in de over tien jaar de foto's ook gevonden krijgt. Ja dat is het eigenlijk een beetje. Ik heb een hele grote harde schijf staan hier en die duw ik helemaal vol en zodra die vol is dan is er altijd alweer een grotere harde schijf beschikbaar waar alles op kan.

Lia Van Beest (26:55)
Ja, je doet niet,

ik neem aan dat je niet één harde schijf de backup hebt, maar toch nog een backup op van de backup.

Bob (27:04)
Die heb ik gekoppeld aan de cloud, alles staat in de cloud. Dus mocht de harde schijven crashen dan is het uit de cloud terug te halen. grote voordeel daarvan is dat mocht het je huis afbranden of weet ik wel wat. Omdat het op afstand is ben je eigenlijk dubbelgedekt. Dus dat is een heel fijne gedachte. In het verleden kostte dat echt nog een godsvermogen. Maar tegenwoordig als je meerdere terrabytes in de cloud hebt staan is het echt prima te behappen. Dus dat geeft in ieder een heel fijn gevoel...

Lia Van Beest (27:35)
En doe je dan zelf ook weleens? Ik zie achter je, en de luisteraars zien het niet natuurlijk, maar achter jou zie ik allemaal prachtige foto's. Print je ook zelf?

Bob (27:47)
Nee, niet zelf. Ik laat heel af en toe eens een mooi afdruk maken. Maar als je hier een huis rondloopt, hangt er heel weinig eigen werk aan de muur. Ja, weet niet. Hetzelfde als een kokdek, die koopt thuis ook niet zo snel. Ik vind het beetje awkward om thuis allerlei afdrukken aan de muur te hebben hangen van mezelf. Dus er hangen er maar een paar en het zijn er niet heel veel. Zodat het wel wel heel mooi is, op de computer en op sociale media is het allemaal heel vluchtig.

Lia Van Beest (27:55)
Oké, dus wat achter je hangt?

Bob (28:17)
onzichtbaar en er is niks mooier dan een afdruk of het dan iets is van een muur of een boek of een tijdschrift. Ik vind het gedrukt fotowerk, dat had het wel erg prettig

Lia Van Beest (28:29)
Want ik zie ook vaak jouw foto's vierkant, tenminste wat ik op Facebook of Insta zie vierkant en dan een witte rand er omheen en dan in het midden jouw logo. Doe je dat expres? Ja niet jouw logo expres, dat zou ik ook doen, maar die witte rand er zo omheen.

Bob (28:42)
Ja.

Ja, dat doe ik wel expres. Dat geeft net even een waarom je normaal gesproken bij een traditionele fotolijst vaak een passe partout hebt. Dus even die afstand creëren tot aan de rand van het beeld. Je hebt op sociale media natuurlijk ook allerlei knoppen en balken en andere foto's en hashtags en allerlei andere rommel. En met een witte rand creëer je net even een klein beetje afstand. Dus net even wat meer rust. Moet door de focus ook iets meer naar de foto gaat.

Dat is altijd heel prettig om eigenlijk een soort digitaal passe partout om de foto's heen te hebben. vierkant vind ik een heel mooi formaat. Natuurlijk kijk je in het veld wat er het beste mogelijk is in compositie. Alleen je merkt toch al heel snel dat je vasthoudt aan de verhoudingen van je sensor. Dus bij de middenformaat camera is dat 4 bij 3. Bij de cropcamera is dat 3 op 2.

Ik vind een vierkant formaat een heel prettig formaat. Ik zet mijn camera regelmatig ook bewust in het veld al op vierkant. Dus het raw is nog steeds in alle formaten uit te knippen. Alleen de hele preview is al in het vierkant. Als je dat doet dan merk je dat je op hele andere composities gaat uitkomen. Want een langgerekte foto geeft onbewust al richting mee. Dat heeft niet voor niks een lengte en een breedte. En hoe uitgerekter die verhouding is, vergelijkt dat met een smartphone 16 op 9 of 16 op 10, dan heb je een nog langgerekter...

en dat dwingt het oog eigenlijk al om in die richting mee te gaan. voordeel van vierkant is dat het geen richting heeft. Dus het gaat alleen maar om de compositie, waar staat je onderwerp, welke elementen heb ik daarin gebruikt. Alles draait om je onderwerp en veel meer om de richting. Ik vind het een hele mooie manier om een onderwerp te presenteren.

Lia Van Beest (30:31)
Ja, en wanneer laat jij dan dat vierkante beeld los voor een liggend beeld?

Bob (30:38)
Ja, als je situatie omvraagt als je een heel breed weids landschap hebt met hele sterke horizontale lijnen, als je die weidsheid wilt laten zien, dan is dat een veel betere keuze. Of als je een heel repeterend patroon hebt van allemaal boomstammen of een hele grote groep dieren die die hele breedte van het beeld nodig heeft, dan kies ik liever voor een breder beeld. Maar dan kan ik ook weleens kiezen voor een verhouding 2 op 1. Dan juist nog een keer flink benadrukken dat het dan zo breed is. Niet persé nog vast moeten houden aan die 3 op 2 bijvoorbeerd

Lia Van Beest (31:06)
Ja, En waaraan herkent men een Bob Luijks foto?

Bob (31:11)
Ik denk aan sfeer, maar ook aan zachtheid. Mijn beelden zijn vrij zacht. Niet al te contrastrijk, vaak beetje in de pastel tint. fotografeer heel graag, 's ochtends is vroeg. Voor zonsopkomst of met het gouden licht. Het liefst een beetje nevel erbij. In alle oplichten vrij zacht. Maar ook qua vormataal, vind het morg je een beetje soft.

Focus, macro beelden, organische vormen. Het mag wel een beetje lief zijn, een beetje vrolijk zijn.

Lia Van Beest (31:48)
Ik

word er heel erg zen, heel erg relaxed van. Zo komt het over.

Bob (31:51)
Ja.

Ja, leuk dat je dat zegt. Daar herken ik me denk ik ook wel in. In aard ben ik gewoon een rustig persoon. Ik doe het allemaal niet zo uitgebreid. Toeters en Bellen. ben gewoon down to earth en de passen deze foto's wel bij. Wat ik straks al zei over de onderwerpkeuze. Gewoon doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg. Het grappige is die hele zen-achtige foto's. Ik had laatst een foto-verzoek van een zorginstelling. Die wilde hele wanden bekleden met foto's.

Het waren allemaal mensen die heel snel overprikkeld zijn. Het moest allemaal heel rustig zijn. Dat was natuurlijk een perfecte match om op die manier dat hele zachte, doch kleurrijke positieve beelden op die manier de wanden te kunnen bekleden zonder dat het te prikkeldig werd. Het was een hele leuke combi ook die we op die manier daar konden realiseren.

Lia Van Beest (32:43)
Nu zeg je bent heel rustig enzovoort, maar je doet toch best wel spannende dingen. je organiseert of begeleidt fotoreizen, natuurfotografiereizen, Antarctica, Zweden, weet ik het allemaal niet. Hoe bereid je eigenlijk zo'n reis voor met al die fotoapparatuur?

Bob (33:04)
Ja, goede voorbereiding is inderdaad wel het halve werk. Ik vind het ook belangrijk. Mensen betalen een flinke duit. Daar kun je gewoon heel eerlijk over zijn. Fotoreizen zijn niet goedkoop. En dan mag er wel tegenover staan. De voorbereiding van mijn kant uit is er daar een van. Als ik met mensen op reis ga, daar ben ik er al een aantal keer geweest. Ik ken de locaties, ik weet wat ze doen met bepaalde weersomstandigheden, in welke hoek het licht moet zitten.

Lia Van Beest (33:07)
Ja.

Bob (33:31)
Dus we hebben eigenlijk op voorhand al, morgen wordt het een beetje een grauwe dag, dus dan gaan we naar puntje puntje. Dat is ook wat een reis ter plekke behoorlijk uitpuntend maakt of intensief maakt. Je bent constant sta je aan je bent constant het weer aan het checken, constant de mensen naar de goede locatie aanbrengen, daar de mensen aan het begeleiden in wat ze doen, om voor hun de best mogelijke uitgangssituatie te creëren en om ze thuis te laten komen met...

zo goed mogelijk foto's die nog eens een keer representatief zijn voor wat ze zelf graag doen natuurlijk. Die voorbereiding is er thuis al op voorhand al geweest, maar ook in het veld iedere halve dag of iedere dag is het opnieuw checken wat gaan we doen vandaag. Je noemde net al Antarctica, dat is natuurlijk een hele extreme, die hebben we een paar maanden geleden gedaan. was een jubileumreis van Nordic Vision en Starling, Belgische Starling uit.

We zijn met 100 mensen op pad geweest in de Falkland eilanden South Georgia en Antarctica. En dat is wel echt iets anders. Je kunt je zo goed voorbereiden op alles wat daar kan. Aan landingslocaties, waar ook een lokale teamleider naar bij ons, die al die plekken goed kent. Je bent er 100 % over geleverd aan omstandigheden. Sommige dingen kunnen gewoon niet. Een heel mooi voorbeeld, je komt in South Georgia, je aan.

Het een heel groot onbewoond eiland, beetje formaat Gelderland. Hoge bergen, maar niks menselijks. Er zijn geen aanlegsteigers, er zijn geen paadjes, noem het maar op. Dus wat je doet, gaat een paar honderd meter uit de kust, ga je vooranker. Je stapt over in een rubber bootje en met een rubber bootje vaai je naar het strand. Het strand loopt niet heel geleidelijk op, maar dat gaat vrij rap omhoog. Daar ben je helemaal afhankelijk van wat ze dan noemen de swell. Dus je hebt de golven, maar je hebt ook nog de deining die er overheen zit.

Dan kan het weer vrij rustig zijn, maar de swell kan fors zijn. Twee dagen geleden er storm langsgekomen en de zee, zoals het was, nog beetje aan het naklotsen is. We hebben een keer gehad dat die swell veel te intensief was, waardoor het echt te gevaarlijk was om aan land te gaan. Dan moet je dus iets anders. Dan ga je met die bootjes een vaartochtje langs de kust doen of je gaat kijken of je een andere plek met een stuk doorvarend schip in een rustige bui misschien wel iets kunt.

Als ik hier in Duitsland of in Zweden een reis organiseer, dan is het regent even. Even paraplu omhoog, even de regenjas. We blijven gewoon staan, want zo meteen wordt het toch wel weer beter. Dat is natuurlijk hele andere verhaal, of je switcht even kort van locatie. Maar dan ben je 100 % in control. Op Antarctica heb je maar te dealen met de omstandigheden die er zijn. Want de natuur is daar gewoon genadeloos, als je daar niet in meegaat.

Lia Van Beest (36:22)
Ja, dus je gaat Antarctica, Zweden, Duitsland misschien, maar is er ook een continent waar je zegt van nou daar wil ik liever niet heen of daar wil ik juist heel graag heen?

Bob (36:35)
Ik ben overal meer gewoon vooral een fan van koudere oorden Daar maak je mij blij mee. Heel Scandinavië voelt voor mij als een fantastisch iets. Ik heb niks met het hitte, dus daar vind je mij gewoon sowieso niet. Ik kan er gewoon niet tegen, het trekt me ook niet. Afrika bijvoorbeeld, daar zul je mij niet heel snel zien. voor een natuurfotograaf misschien heel raar klinkt, want iedereen, de big five, dit en dat, het trekt me totaal niet.

Het enige waarvoor ik die kant op zou willen gaan is voor woestijnlandschappen. heb je net weer die eenvoud, die leegte. Dat lijkt me fantastisch mooi. Maar ik zie liever een rendier of een ijsbeer bij wijze van spreken dan een leeuw of een antiloop.

Lia Van Beest (37:20)
Want welke tijd van het jaar of dag deel vind je eigenlijk het mooiste moment om te fotograferen?

Bob (37:29)
Ja kijk, de zomer heb ik het minst mee, ook vanwege die warmte. Het mooie licht duurt allemaal heel kort. Je hebt ook in de zomer echt een mooie licht waarom, maar dat is heel snel verdwenen. De lucht is droger, dus warmer. Dus de zomer ondanks de veelheid van onderwerpen die je dan hebt, want dan zijn natuurlijk massa's bloemen en insecten, trekt mij dat minder. Ik ben een fan van echt de winter, gewoon laat het maar lekker vriezen, sneeuw, ijs, vind ik prachtig.

Ook omdat de natuur vertraagt dan en je kunt dan lekker in die traagheid meegaan. Als dat vandaag niet lukt, lukt morgen dan wel. Het is het dan toch nog. Ik kan nu enorm uitkijken naar het voorjaar, de kleuren en dergelijke, maar het voorjaar is een rollercoaster. In de zin van alles schiet in bloei en een week later is het weer uitgebloeid, nu is het toch fris groen, volgende week is het dof groen. Soms is het echt het verschil van...

op de dag nauwkeurig proberen ergens te zijn. Een heel mooi voorbeeld, de fruitbomen bloei in Zuid-Limburg. Als je echt een droog voorjaar hebt, er is dan vaak een of twee dagen dat die fruitbomen op het mooist zijn. En de derde dag ligt de helft van de bloemblaadjes alweer op de grond. Dat kan soms echt in een split second gedaan zijn. Dus ja, voorjaar, najaar, winter, allemaal zijn eigen voor- en nadelen, vind ik allemaal prachtig. Maar vaak wel het ochtendlicht.

Dat is wel de grote gemene deler. Ik probeer altijd een uur voor zonsopkomst aanwezig te zijn. Om juist het aller eerste licht mee te pakken. vind dat eerste licht is echt magisch. Dat begint heel blauw en dan komen er langzaam een beetje die roze tinten erin. Allemaal pastel, lekker zacht. De natuur ontwaakt. Dus je hebt ook nog eens een keer die hele beleving van het ontwaken van de natuur. De eerste vogel begint te fluiten en er komt nog wat meer gefluit bij. Wat dauwdruppeltjes op het veld.

Lia Van Beest (39:13)
Lekker.

Maar voordat je dan... Je gebruikt ook een soort fotografieplanner, zo'n... Hoe heet dat? Photopills Om het een beetje...

Bob (39:34)
Ja,

dat kan zeker heel handig zijn. Dat soort plannings apps, Photopills en TPE en Planet, noem ze maar op. soort apps zijn ontzettend handig als je iedere keer echt heel nauwkeurig wilt plannen. je wilt dan zonsopkomst achter een bepaalde kerktoren of een bepaalde bergtop of de maan achter een bepaalde boom of de melkweg. Dan kun je je foto tot in detail plannen. Dat werkt heel prettig.

Hoe ik bij mij normaal gesproken werk, ik loop, ik wandel veel, ik zie iets. En op dat moment is dat iets nog niet op zo'n mooiste. Omdat de achtergrond is niet mooi, het licht zit in de verkeerde hoek, de weersomstandigheden zijn daar niet, het is nog niet het juiste seizoen. Ja, dan wil ik het of in mijn bovenkamer opslaan of op mijn telefoon eventjes een print screen van een locatie, een aantekening erbij, zodat ik een keer terug kan als de omstandigheden perfect zijn.

Dus ik heb heel veel foto's, maak ik eigenlijk al op voorhand in mijn gedachten. En dan kop ik ze later nog een keer in onder de ultieme omstandigheden. Zo heb ik toch al menig foto's weten af te werken.

Lia Van Beest (40:38)
ja, ja.

Dus je bereidt een hele tijd van tevoren eigenlijk, om later nog een keer terug te komen wanneer het licht en alles, voor jou het best is.

Bob (40:54)
Ja, andersom werkt dat natuurlijk ook wel. Ik heb natuurlijk ook mijn favoriete gebieden hier in de buurt en als het dan een keer een aardige ochtend is, ga je gewoon kijken wat er te halen valt. Zo werkt het ook. Soms heb je gewoon echt wensbeelden. Heb je ergens een hele mooie boom gezien. Dat komt dan gewoon niet uit de verf. Dan wacht je gewoon net zo lang tot het wel het moment daar is. Dat helpt natuurlijk wel. Als je een keer in de herfst denkt, potverdorie, het is een ultieme ochtend, alles komt samen.

Als je dan moet gaan zoeken ben je altijd te laat. Want dan ben je in het half donker aan het rondstruinen in de gebied. Het licht is op zijn mooiste, je staat op een plek. Dat is het dan net niet, maar je moet het dan maar doen, want vijf minuten later is dat licht weg. Als je al van tevoren exact weet wat je wilt gaan maken, kun je rechtstreeks naar die plek toe. Je wacht op die ene foto, klik en klaar. Daarna kun je dan weer beetje vrij gaan rondzwerven en kijken wat je nog meer kunt maken. Die ene plaat die je al zo lang in gedachten hebt, om die af te kunnen vinken.

super productief en ik heel trots.

Lia Van Beest (41:52)
Ja,

hoe vul je eigenlijk je vierkant? Kijk, bij mensen met straatfotografie die zeggen van nou er moet daar wat zitten en daar wat daar wat daar wat. Hoe werkt dat bij natuurfotografie, landschapsfotografie?

Bob (42:09)
Iedereen houdt zich altijd vast aan allerlei compositieregels. Ik vind niet dat die veel te veel opgehemeld worden. Voor mij zijn een aantal andere dingen veel belangrijker. Het belangrijkste is voor mij dat een foto in balans is. Ik vergelijk een foto altijd met een weegschaal. Dus de hele foto links of rechts, boven of beneden, overal voldoende gebeuren. Want als dat niet zo is, dan raakt die in onbalans en dan kijkt die gewoon niet prettig. Als je met je hand de helft van je foto af kunt dekken en de foto blijft interessant.

en je doet dat voor de andere helft dan blijft dat toch steeds interessant dan ben je een heel eind op de weg denk ik dan. Het is ook heel prettig dat voorwaarde eigenlijk dat het onderwerp gewoon meteen duidelijk is. Dus hoe je dat ook doet door bepaalde cameratechniek instellingen of door een andere lens te gebruiken maak duidelijk wat je onderwerp is. Dat vind ik een hele belangrijke. En een landschap bijvoorbeeld maak gebruik van lijnen die je ook op sleeptouw nemen. dat kan soms helpen, kijk bij macro of bij wildlife fotografie als je dan

een telelens is gebruikt. Het onderwerp isoleren, dat lukt dan meestal wel. Maar in een landschap gebeurt gewoon heel veel. Dus als je gebruik kunt maken van visuele lijnen die je oog meteen op sleeptouw nemen naar jouw meest markante punt in de verte Ja, dan helpt dat enorm goed. Dat kan een lijn in de vegetatie zijn, dat kan een pad zijn, een watergang, een overgang in de vegetatie, maar iets van lijn. En het grappige is ook, als je dat even doorpakt over landschappen.

Mensen kijken vaak ver uit, ver vooruit en zien eigenlijk het hele plaatje voor zich. Maar wat ik altijd doe in een landschap, ik kijk naar de eerste meters voor me.

een foto, zeg al, het moet in balans zijn, maar die moet ook bepaalde zeggingskracht hebben. Als ik alleen maar elementen heb die in de verte staan, dan heb ik in de voorgrond helemaal niks. gebeurt er in de voorgrond helemaal niks, totdat daar eigenlijk mijn oog begint, ik sta daar en uiteindelijk bouw ik het beeld op naar de achtergrond. Dus ik ben altijd in de voorgrond op zoek naar elementen die afwijkend zijn. Dus net even een pol gras in een heideveld, een mooie stronk die ergens ligt een groep paddenstoelen in een bos. Dat je een hele sterke voorgrond hebt.

die dan als basis dient voor de rest van het landschap. Het rest van het landschap eigenlijk alleen maar je achtergrond hoeft te zijn.

Lia Van Beest (44:25)
Maar je stelt dan dus eigenlijk ook eerst scherp op de voorgrond of doe je meerdere dat je ze op een gegeven moment stackt

Bob (44:40)
Dat laatste kan nodig zijn als je heel dicht op je voorgrond zit. Dan lukt het niet meer om alles in één foto scherp te krijgen met een hoger diafragmawaarde dan Dan lukt dat gewoon niet meer. Dat kan zijn om twee of drie foto's te moeten maken. Dan stel je heel dicht op de camera scherp. Er is een keer op anderhalve meter afstand en nog een keer eentje helemaal achterin de foto. Als de afstand tot je voorgrond ongeveer een meter bedraagt dan lukt het dan met één foto. Dan stel je scherp op dat...

op dat stuk op ongeveer een meter afstand dan diafragma op een 13, 16. Dan is het wel om voldoende scherpte diepte in een foto te krijgen.

Lia Van Beest (45:19)
Oké, duidelijk. Hoe blijf je je eigenlijk zelf uitdagen en ontwikkelen als fotograaf?

Bob (45:27)
Ja,

dingen uitblijven proberen, nieuwe plekken ontdekken, dat helpt goed. Een keer een andere lens kopen, dat helpt ook.

Lia Van Beest (45:37)
Je zit eigenlijk

heel dicht bij het vuur, want je bent ook nog ambassadeur van Fujifilm En dan mag je natuurlijk ook wel eens wat uittesten.

Bob (45:47)
Ja, zeker

een voorrecht om als ik even een belletje pleeg van joh er is een nieuwe lens uit kan die even naar mij toe komen om me aan de tand te voelen of voor mezelf of om een recensie van te schrijven dan helpt dat natuurlijk enorm. Op de reis naar Antarctica kon ik ook de nieuwe 500mm van ze meepakken. Dat was het eerste exemplaar in Nederland, net twee dagen voor de reis. Ja, dat super als dat dan lukt.

Lia Van Beest (46:09)
Heb

je die dan op de GFX 100S?

Bob (46:13)
Die heb

ik ook geprobeerd, maar dit was specifiek de nieuwe voor het X-systeem.

Lia Van Beest (46:17)
Oké, oké, dus ...

Bob (46:20)
Dus

ja, gewoon dingen uitproberen. wat ook helpt is... Kijk, je roest op een gegeven moment vast in je dingen die je echt leuk vindt. En het is enorm bevrijdend om gewoon eens een tijdje aan de gang te gaan met iets wat een klein beetje verder van je af staat. Maar dat kan in de natuurfotografie zelf zijn. Als je van dieren fotograferen houdt ga je een week lang bezig met bloemetjes of landschappen. Hou je van landschappen, ga een week lang bezig met dieren. Maar het kan natuurlijk ook zo zijn dat je zegt...

Ik laat die landschapfotografie even achter me en ik ga architectuur doen of ga straatfotografie doen. Natuurlijk zijn er overal gemene delers hoe je om moet gaan met licht en compositie, maar je zult merken dat je met hele andere factoren rekening moet houden. Als je dat er vervolgens weer terug kunt inzetten in je natuurfotografie kan dat een verrijking zijn. Dat soort uitstapjes is zeker de moeite waard om te maken. Wat ik zelf...

ook heel prettig vindt is denken in verhalen, want dat dwingt je om meer te maken dan alleen maar die ene foto. En dat doe ik voor mezelf in kleine projecten, ook voor opdrachtgevers die dan vragen om een bepaalde verhaal te vertellen van een plek. Ja, dan ga je er ook ineens lelijke foto's maken. En dan bedoel ik niet dat het dan mislukte foto's zijn maar je gaat Nou, heel mooi voorbeeld in Zuid-Limburg, het Geuldal. Prachtige plek, iedere vakantieganger wordt er helemaal wild van.

Maar als je kritisch kijkt is dat een landschap in serieus verval met heel veel dingen die niet kloppen op dit moment. Dan was het mijn taak om die factoren te fotograferen. Dus dat waren akkers die met glyfosfaat bespoten waren. was wateroverlast die ontstaat omdat allerlei weggetjes verhard zijn, omdat landschappelijke elementen ontbreken. Dus dan ga je  in de stromende regen foto's maken van hoe het water over de asfaltweg heen jakkerd onder redelijk grijze omstandigheden.

Dan ga je foto's maken waar in eens een huis waren waar zandzakken voor door de deur liggen of hier in mijn eigen omgeving. Met asperge teels, al die velden die ingepakt zijn met plastic. Het ziet er niet uit, het vreselijk. Als het dan een paar dagen geregend heeft en overal staat water en het ziet er helemaal niet meer uit, dan maak ik graag die foto's. Het wordt zo ontzettend droevig. Dus denken in verhalen en...

Je denkt welke foto's je allemaal nodig hebt om dat verhaal te kunnen vertellen is ook een enorme verrijking om dan met fotografie fotografie bezig te zijn

Lia Van Beest (48:43)
Heb je dan ook nog tips voor beginnende natuurfotografen die hun vaardigheden willen verbeteren? We kunnen dan misschien denken aan het complete handboek Natuurfotografie. Want echt, is niet te filmen. Alles wat je wil weten staat er volgens mij in, of niet? Daar heb je ook prachtige foto's met meerdere collega's in staan.

Bob (48:57)
Hèhèhèhèhè

Ja, ik ben de aanjager geweest van het boek. Het is ontzettend leuk om je kennis over te dragen op papier. Niet alleen de foto's, maar ook het verhaal daarachter. Hoe doe je dat nou? Het complete handboek Natuurfotografie is daar een heel mooi voorbeeld van. Het is echt een stoeptegel geworden. Ik ben blij dat we die vrijheid ook hebben gekregen om er stoeptegel van te maken. Om echt alle aspecten op een hele uitgebreide manier te kunnen presenteren. Mocht je zoekende zijn, is dat een heel mooi boek.

Maar wat de allerbelangrijkste... Er zijn twee of drie belangrijke tips die eigenlijk altijd terugkomen. Het geduld. De natuur is niet vluchtig. Het gaat allemaal langzaam. Dat is niet alleen omdat je moet wachten op een bepaalde vogel. Omdat je er niet achteraan kunt rennen. Maar ook gewoon in de landschapsfotografie. Pak die rust. Want dat ene stapje naar links of naar rechts kan een enorm verschil maken.

Dus blijf niet doorrennen naar allerlei andere plekken, maar ga liever een half uur op één plekje bezig om het helemaal perfect te krijgen, dan door te lopen. Een ander belangrijk aspect is je de vraag stellen, wat is voor mij nu het daadwerkelijke kenmerk van mijn onderwerp? En dat ziet er als een ui die je helemaal gaat afpelen, want wat hoort er allemaal niet bij? Je staat bij een grote boom, oké, dus een grote boom objectieve constatering.

Ik vind het een heel indrukwekkende boom, omdat die hele dikke stam en hele kroonkeligge takken heeft. Nou, alle anderen heb je dan al niet meer nodig. Dus je gaat dan al trechteren. Je gaat niet eens weer de hele boom laten zien, maar alleen nog een stuk van de stam met die takken. Stel jezelf die vraag, want wij als mens zien heel veel. We hebben een ontzettend breed beeld en we zijn geneigd om zoveel mogelijk in één foto te proppen. En juist dat terugtrechteren tot die essentie lukt enorm goed door jezelf die vraag te stellen. Dus geduld.

Terug gaan naar de essentie. Een belangrijkste tip is ook, geef gewoon niet te snel op. Ik zie het vaak met mensen in workshops en dergelijke en dan lukt het niet. Als je mij een viool in de hand geeft, dan komt er ook geen fatsoenlijke nood uit. En zo vergelijk ik het ook altijd maar. Het is gewoon meters maken, uren maken, dingen proberen, niet bang zijn. Het is allemaal digitaal, het kan allemaal de prullenbak in. Morgen weer een kans, probeer het gewoon opnieuw. En als je het niet weet, dan volg je in een cursus, je leest een boek.

Je kijkt in Natuurfotografie Magazine, je kijkt op YouTube aan leuke tutorial. En dan word je er zelf al weer stukje slimmer van. Want van je fouten kun je gewoon leren. Zonde als het dan even niet lukt om de handdoek in de ring te gooien. Dat is het gewoon niet waar het niet waard Dat zijn misschien hele basale algemene tips, maar dat zijn toch wel vaak dingen die terugkomen. Mensen zijn gewoon te ongeduldig, zijn te snel. En zo werkt het in de natuur gewoon.

Lia Van Beest (51:46)
Nee, nee, ziens.

Het is ook een heel... landschapsfotografie is ook echt, net wat je al zei, slow photography. Dus daar word je ook heel erg rustig van. Ik merk wel als ik zelf vogelfotografie doe, dat is heel onrustig. Want ik wil altijd die vogels in de vlucht en weet je wel. En als ik dan landschappen wel eens doe, ja dan is het gewoon rustig. Dit moet ik vaker doen denk ik dan.

Bob (52:21)
Ja, dat herken ik wel. En die rust is er ook nodig. Er is niks over gelogen. Landschapfotografie is de aller moeilijkste vorm van fotografie. En dat heeft ermee te maken dat alles moet kloppen. Net iets dat te dicht op de rand staat, dat werkt niet lekker. Als de lijn net niet lekker naar je onderwerp loopt, als de scherpte diepte niet goed is, als het licht net niet in lekker hoek zit, als de wolk aan de verkeerde plek van de hemel hangt, zijn zoveel factoren die een landschapsfoto net niet kunnen maken.

Maar tegelijkertijd, als de opstandigheden perfect zijn, kan het ook ontzettend intensief zijn. Want je wil het maximale uit die vijf of tien minuten aan mooi licht halen. En dan kan ik je verzekeren dat ook landschapsfotografie ook topsport

Lia Van Beest (53:03)
Oké, ga het uitproberen. Meestal moet ik erkennen dat ik niet zo geduldig ben, denk ik toch. Dus misschien moet daar ook nog even aan werken. Maar goed, hoe zie jij dan de toekomst van de natuurfotografie in deze huidige wereld die steeds verandert?

Bob (53:24)
Ja, kijk, voor mij als professional verandert er heel veel in de zin dat iedereen heeft een telefoon. Dus iedereen kan mooie foto's maken. zijn die telefoontjes ook perfect op ingericht om hele mooie foto's te kunnen maken. dat maakt het een zekere zin dat er een concurrentie ontstaat vanuit een hele grote groep mensen die fotografeert. Tegelijkertijd blijft er altijd ruimte voor op rechte verhalen. Niet iedereen is in staat om het verhaal te vertellen.

denk ik nog altijd de kracht. Echt een verhaal. Een mens heeft iets beleefd, daar horen foto's bij. Of heeft een boodschap, daar horen foto's bij. Die kun je dan vertellen met beeld en misschien ook met een stukje tekst. In een boek of tijdens een presentatie ergens. En dat maakt het onderscheid. Tegelijkertijd zien we natuurlijk ook de opkomst van AI. AI is steeds beter in staat om super realistische beelden te maken.

Dat gaat op termijn een deel van de fotografie ongetwijfeld vervangen. Je hebt allerlei commerciële media. Waarom zou je een fotograaf een flink vermogen betalen voor een bepaalde shoot? En dan zeg ik dit alleen uit de natuurfotografie, maar... ...pak een hele simpele campagne van een blikje Coca Cola of zo. Waarom zou je een blikje Cola met een heel team de hele wereld oversturen om dat blikje Cola te fotograferen... ...terwijl je met één druk op de klop en het juiste commando in AI...

de ultieme foto zou kunnen maken voor dat product. Ik denk ook niet dat we daar bang voor hoeveel zijn in die zin dat het ook een verrijking kan zijn. Het ook stukje beter voor de wereld. zal niet iedereen het met me zijn denk ik, maar met een blikje cola de hele wereld over gaan om een fotoshoot te doen is ook niet altijd even goed te verantwoorden met tegenwoordig. Maar dat betekent ook wel dat je als fotograaf je verhalen moet blijven vertellen.

AI kan heel mooi, zeker de populaire soorten, ook in de natuur, prima vervangen bij wijze van spreken. Dus je moet je wel onderscheiden in het verhaal, in de echtheid van het beeld. En ik denk dat er ook in de toekomst op die manier echt altijd ruimte blijft voor echte fotografie

Lia Van Beest (55:34)
Dat geloof ik ook. Zijn er ook nog nieuwe technieken of trends in de natuurfotografie die jij zelf nog eens keer wil proberen? Als die er überhaupt zijn.

Bob (55:46)
Nou ja, we willen proberen. Dat valt misschien wel mee, maar je merkt natuurlijk wel dat iedereen loopt te stijgeren over AI, maar tegelijkertijd zit er ook heel veel AI in de camera's. Die AI in de camera's maakt dat je vandaag de dag foto's kunt maken die tien jaar geleden volslagen onmogelijk waren. Dat wordt heel gemakkelijk vergeten. De camera's met oogtracking op dieren, ook op vogels, dan komt er vogel voorbij en pats, dan die camera meer te pakken en volgt het oog perfect.

vogeltje gaat achter een boom langs, maakt het allemaal niet uit. Hij komt aan de andere kant van die boom tevoorschijn en die camera heeft hem meteen er te pakken. Dat maakt het allemaal veel gemakkelijker. De ruisreductie die we nu hebben in Lightroom sinds een jaar, is mind-blowing. kunt op 12.000 ISO een foto maken en die ruis gaat er bijna volledig uit. Dat zijn natuurlijk hele interessante ontwikkelingen die het de fotografie makkelijker maken.

Kan ook een keerzijde maar hoe minder je soms hoeft na te denken over technische randvoorwaarde hoe vrijer je je kunt fotograferen. Dat is natuurlijk gewoon hartstikke lekker. Helemaal geen probleem als het een keer heel donker is om de ISO omhoog te knallen. meer en dat soort dingetjes. Kijk, en straks ook even over filters. Grijs-verloopfilters, die gaan er echt wel uit. Dynamisch bereik van onze camera's wordt steeds beter. Over jaren of vijf of zo zijn die camera's zo krankzinnig goed.

in het dynamisch bereik, heb je dat soort filters gewoon echt niet meer nodig. Ja, en wie weet waar we allemaal nog op uit gaan komen. Ik vind dat fabrikanten heel erg bezig zijn nog steeds met een megapixel race. Ik zei al, ik heb een middenformaat camera, 102 megapixel. Prachtig, prachtig in detail. Als je inzoomt, je weet niet wat je ziet. Hoe vaak heb je dat nodig? Ik had liever gehad op dat moment dat er een 50 megapixel camera was die de kwaliteiten had van de 100 megapixel camera.

een hele grote afdruk aan de muren, tof, maar voor een print in een magazine van een boek, pagina breed, dus A3, volstaat ongeveer 12 megapixel al de rest heb je niet nodig eigenlijk. Dan wordt heel gemakkelijk gezegd, ja dan kun nog een crop maken en uiteraard kan dat je helpen en zeker voor de vogelfotografen kan dat...

Echt wel een groot verschil maken, een vogel die zit altijd te ver weg. Zullen we nog even een fatsoenlijk beeld overhouden. Maar tegelijkertijd, je moet ook maar de kunst hebben om zo dicht mogelijk bij je onderwerp te kunnen komen. Dus een crop is soms ook al een beetje een zwakte bod van niet goed fotograferen. Ik heb liever dat ze zich bezig houden met dynamisch bereik en snelheid en nauwkeurigheid dan op dat soort facetten te zitten. Er gaat denk ik nog heel veel op ons afkomen. De meest interessante is misschien nog wel en dat zou...

Ik ben heel benieuwd hoe de fotografie zich dan staande gaat houden is als we op 8K gaan filmen. 8K is gewoon, wat is dat, dat is gelijk aan 20 megapixel geloof ik. In theorie zou je dan gewoon eindeloos kunnen blijven filmen. En gewoon de stil eruit halen die je op dat moment nodig hebt. Dus dan heb je het niet eens meer over een burst, maar dan laat je de camera gewoon lopen. Dan zet je je camera bij een vogelkolonie neer, laat dan maar een uur filmen. En uiteindelijk haal je uit die film dat ene frame dat perfect is.

Die kant gaat het misschien wel op voor sommige vormen van fotografie. Het lijkt mij niet leuk. Dat data flow en dergelijke. goed, dat is wel een trend die aanstaande is, denk ik. Dat je film gewoon een stil haalt en dat als beeld gebruikt...

Lia Van Beest (59:26)
Ja, dat is de andere kant van de analoge fotografie die op dit moment ook weer een beetje onder de aandacht komt. Filmrolletjes, oude camera's en dat soort dingen.

Bob (59:40)
is wel grappig,

dat wordt aangejaagd door een aantal influencers die dan op TikTok zeggen, it's amazing, dit en dat. En vervolgens wil iedereen weer analoog fotograferen. Dat zal ook wel weer een keer over gaan, die hype. het is wel leuk, want ik ben ook analoog begonnen. Dat dwingt je veel meer om na te denken over die foto. Ik zei net al over die enorme hoeveelheid foto's die we maken. Kijk, als jij een rolletje hebt waar de 24 op staan, of 36, en zo'n rolletje kost een aantal euros.

Als kind ging ik altijd de derde rolletje als  gratis aanbieding scoren bij de kruidvat. Je denkt wel even drie keer na voor je die foto maakt. Is dit nu wel echt de ultieme foto? Is het allemaal wel goed? Is de camera goed ingesteld? Iedere foto kost er gewoon geld. Dat is best een interessante gedachte. Ook als je digitaal fotografeert. Probeer je zelf die beperking maar eens op te leggen. Niet meer dan 20 foto's in een uur of zo. Je gaat er echt veel beter van kijken. Dus een stapje terug is soms helemaal niet gek.

Lia Van Beest (1:00:36)
Precies. En je leert in ieder geval ook de instellingen beter tot je te nemen. We gaan al een beetje naar het einde toe Bob, want heb jij nog toekomstige projecten in de pijplijn waar je naar uitkijkt?

Bob (1:00:43)
Nou, precies

Ja, een heel groot project zelf. Ik ga emigreren naar Zweden. Ja, Ik kom heel graag in Zweden. Het compleet tegenoverstelde van Nederland. Nederland is alles mens met snippetjes groen. In Zweden is alles groen met snippetjes mens. Het kribbelt al heel lang. Iedere keer als we uit Zweden terug moesten naar Nederland, voelden we dat steeds lastiger.

Lia Van Beest (1:00:57)
jee, vertel!

nee toch?

Bob (1:01:23)
afgelopen jaar najaar kreeg mijn vrouw een baan aangeboden in Zweden en zeiden ja we zouden gek zijn als we dat nu niet gingen doen dus daar kijk ik enorm naar uit want dat biedt natuurlijk ook weer hele andere foto opportuniteiten. Het een waanzinnige omgeving de natuur is heel rijk. Iemand zei

een keer tijdens de reis ik mis een beetje de x-factor hier en je hebt daar geen grote woeste bergen en watervallen het is allemaal heel liefelijk en ik nou eigenlijk is dat een groot compliment dat je de x-factor hier de eerste keer niet hebt want de x-factor is eigenlijk dat het al aanwezig is maar daar binnen heb je ook nog hele leuke dingen

Lia Van Beest (1:02:03)
Ik

kan me wel voorstellen dat Zweden je ontzettend aantrekt. Er zijn er nog meer fotografen naartoe. Je moet alleen wel zorgen dat je genoeg bouwmaterialen bij je hebt. Want de Gamma is niet om de hoek.

Bob (1:02:14)
Ja.

Dat geldt voor alles daar. Je moet er wel even strategisch nadenken waar je gaat zitten. Dat kan soms echt enorme afstanden betekenen. Dat is leuk. Voor de rest zijn we nu bezig met handboek creatieve natuurfotografie. Dat staat ook nooit stil. Dat komt in het najaar uit. Dat ook weer een leuk project. En zo blijven we lekker bezig.

Lia Van Beest (1:02:29)
Ja, precies.

Ja, nou helemaal top. Hebben we, wat ik wil zeggen is, wil je nog ergens op terugkomen of aanvullingen aanbrengen wat we tot op heden besproken hebben, dat is altijd mijn ultieme vraag.

Bob (1:03:00)
Ik zou er één ding mee willen geven. Ik ga naar Zweden en reizen naar overal en ergens, dat klinkt allemaal heel fantastisch. Onderaan de streep maak ik 90 % van mijn foto's in een straal van 40 kilometer rondom mijn huis. Waar het huis ook staat, zijn altijd leuke dingen te vinden. Zelfs als je in de Randstad woont, je hebt altijd een mooi stadspark in de buurt.

staar je niet blind op het andere eind van de wereld. Dan ben je een paar weken daarbij op vakantie of je bent mee met een foto reis. Dat is hartstikke leuk. Ik zie het heel veel dat mensen de rest van het jaar de camera amper tevoorschijn gaan halen. Dat gewoon zonde. Ga gewoon eens met een kinderlijke blik op stap in je eigen omgeving. is echt oprecht zoveel te halen. De natuur in Nederland staat er niet goed voor. is niet best makkelijk hier in het eigen land. Maar er is zoveel moois.

heb daar oog voor. Want die beelden, die kunnen ook helpen om die natuur, die lokale natuur onder de aandacht te brengen. En misschien nog wel een stukje behoud, maar liefde voor de lokale natuur te zorgen. Dus staar je niet blind op allerlei exotische oorden zeker ook niet op sociale media. Maar kijk eens wat er de eigen omgeving te halen valt. Echt meer dan genoeg te ontdekken

Lia Van Beest (1:04:15)
Ik denk dat dit mooie woorden zijn om mee af te sluiten Bob. Mag ik je super bedanken voor dit geweldige gesprek, want ik vond het super leuk. Ik wens je heel veel woonplezier en fotografieplezier en gezondheid en van alles in Zweden. En hoop je nog eens een keer in levende lijve weer eens tegen te komen of nog eens keer een podcast met je te mogen maken.

Bob (1:04:40)
Ja, zeker altijd welkom. Leuk, dankjewel.

Lia Van Beest (1:04:42)
Oké, bedankt! Nou, dan wil ik iedereen ook bedanken voor het luisteren naar deze Beeldpraat Podcast. Voor meer informatie kijk dan in de tekst bij deze aflevering. Daarin staat ook een link om de Beeldpraat Podcast te ondersteunen. soort petje af zeg maar. Wil je ook een keer te gast zijn, laat het mij dan weten en wie weet maak ik met jou een volgende aflevering. Wil je niets meer missen, abonneer je dan nu op de Beeldpraat Podcast en zodra er een nieuwe aflevering online komt...

Dan word je op de hoogte gebracht. Deze podcast is te beluisteren via alle bekende kanalen zoals Spotify, etc. Uiteraard kun je mij ook volgen op Facebook, Insta en andere sociale media. Bedankt voor het luisteren en graag tot de volgende Beeldpraat!